Kim są podmioty prawa cywilnego?

Prawo cywilne

Prawo cywilne (łac. ius civile) jest gałęzią prawa, która odgrywa kluczową rolę w codziennym życiu. Jest to bez wątpienia jednak z najważniejszych gałęzi prawa głównie ze względu na to, że stykamy się z nim w różnych sytuacjach. Prawo cywilne odpowiada za normalizację stosunków między osobami prawnymi a fizycznymi. Bazuje ono na ustawie z dnia 23 kwietnia 194 roku, czyli Kodeksie cywilnym, a także na szeregu innych aktów prawnych.

Kim są podmioty prawa cywilnego?

Podmiotami prawa cywilnego, zgodnie z kodeksem cywilnym, są osoby fizyczne oraz prawne, które nawiązują między sobą stosunki majątkowe oraz poza majątkowe. Prawo cywilne opiera się głównie na zasadzie równorzędności oraz autonomiczności podmiotów, które mu podlegają. Normy tej gałęzi prawa wytyczają granice, w ramach których budowane są wzajemne stosunki, w których uwzględniany jest interes powszechny.

Główne zasady prawa cywilnego

Zasady prawa cywilnego są normami prawnymi, które odgrywają kluczową rolę w całym jego systemie funkcjonowania. Wyznaczają one kierunki działań, a także określają ich rodzaje oraz wartości, jakie powinny być realizowane przez ten rodzaj prawa. Do głównych zasad zaliczyć można przede wszystkim:

• zasadę nieretroakcji- która opiera się na powszechnie stosowanej w prawie zasady mówiącej o tym, że prawo nie działa wstecz. Podstawą tej zasady jest art. 2 kodeksu cywilnego.
• zasadę zakazu nadużywania prawa- która opiera się na art. 5 kodeksu cywilnego. W jej myśl nie można wykorzystywać swojego prawa w sprawach, które byłyby sprzeczne z interesem społeczno- gospodarczym lub zasadami współżycia w społeczeństwie.
• zasadę równorzędności- która mówi o tym, że dobra każdej osoby są chronione w takim samym stopniu, a każdy z podmiotów prawa jest równy wobec niego.
• zasadę autonomii woli stron- która wskazuje na to, że każdy może kształtować swoje stosunki prawne, ale musi odbywać się to w granicach prawa.

Podstawowy podział prawa cywilnego

Prawo cywilne stanowi część prawa prywatnego i jest przedmiotem odrębnej dyscypliny naukowej oraz dydaktycznej. Jest to gałąź prawa, którą podzielić można działy kodeksowe oraz pozakodeksowe. Pierwsze z nich oparte na stosowaniu przepisów kodeksu cywilnego oraz kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Część ogólna prawa cywilnego

Jest to część regulująca ogólne zasady dla całego prawa cywilnego. Znajdują się w niej przepisy określające zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, a także dotyczące m.in. mienia, zasad sporządzania oświadczeń woli, zawierania różnego rodzaju umów, wpłacania zadatków i zaliczek oraz wiele innych.

Prawo rzeczowe

Prawo to dotyczy relacji osób do rzeczy, które są przedmiotem prawa własności. Przepisy związane z prawem rzeczowym określa kodeks cywilny oraz inne ustawy. Prawo rzeczowe jasno określa zasady wykonywania prawa własności, współwłasności, zasad zbywania prawa własności, funkcjonowania prawa użytkowania wieczystego. Definiuje również prawa związane z własnością rzeczy, czyli użytkowanie, służebność, hipotekę oraz zastaw.

Ta część prawa cywilnego dotyczy więc zarówno rzeczy ruchomych, jak i nieruchomości. Główne usługi świadczone w ramach prawa rzeczowego to przede wszystkim:

• przygotowywanie transakcji na nieruchomościach,
• ustalenie stanu prawnego nieruchomości,
• przygotowywanie dokumentacji niezbędnej w celu ustanowienia, zmiany bądź ustania praw rzeczowych.

Prawo zobowiązań

Prawo zobowiązań określa powstawanie oraz wykonywanie zobowiązań, które wynika z umów oraz innych zdarzeń prawnych. Reguluje wymianę dóbr oraz świadczenie usług. Prawo to odnosi się przede wszystkim do treści zobowiązań oraz rodzajów świadczeń, a także ich źródeł, takich jak umowy, bezpodstawne wzbogacenie się oraz czyny niedozwolone. Reguluje również zasady związane z niewykonaniem bądź wygaśnięciem zobowiązania. W skład prawa zobowiązań wchodzą przepisy prawne odnoszące się m.in. do:

• wielości dłużników lub wierzycieli,
• zobowiązań podzielnych i niepodzielnych,
• odszkodowania oraz zadośćuczynienia.

W zakres zobowiązań wchodzą również przepisy regulujące część szczególną prawa cywilnego obejmujące formy czynności prawnych, takie jak umowa sprzedaży, zamiany, dostawy, kontraktacji. Prawo zobowiązań dotyczy również takich zobowiązań, jak umowa o dzieło czy zlecenia i roboty budowlane.

Przepisami prawa zobowiązań regulowany jest także najem, również nieruchomości, dzierżawa i użyczenie. Dotyczy również takich zobowiązań, jak pożyczka, umowa rachunku bankowego, spółka cywilna, poręczenie, darowizna, renta i dożywocie, ugoda i przyrzeczenie publiczne.

Prawo spadkowe

Jest to prawo określające zasady przechodzenia praw na wypadek śmierci. Reguluje więc przede wszystkim zasady dziedziczenia ustawowego, a także ma zastosowanie podczas sporządzania testamentu.

Prawo spadkowe obejmuje również procedurę nabywania praw po śmierci spadkodawcy, czyli przyjmowanie lub odrzucanie spadku i sporządzanie stosownych dokumentów, które to potwierdzą. Elementem prawa spadkowego są także zasady wykonywania prawa własności majątku spadkowego oraz znoszenia wspólności poprzez podział majątku.

Prawo rodzinne

Jest to pozakodeksowa gałąź prawa cywilnego, która normalizuje stosunki prawne oraz majątkowe wewnątrz rodziny. Największą część przepisów, która ma zastosowanie zawiera kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Prawo rodzinne dotyczy najczęściej stosunków między małżonkami oraz rodzicami a dziećmi. Określa więc zdolność do zawarcia związku małżeńskiego, sposób jego zawarcia oraz ustania, reguluje stosunki majątkowe między małżonkami, a także te związane z macierzyństwem, ojcostwem oraz władzą rodzicielską.

Prawo własności intelektualnej

Jest prawo cywilne obejmujące prawo autorskie oraz własności przemysłowej. Prawo autorskie obejmuje ochroną wytwory myśli ludzkiej w dziedzinach nie- technicznych. Z kolei prawo własności przemysłowej reguluje kwestie związane z tworzeniem oraz korzystaniem z wynalazków, wzorów, znaków towarowych itd.

Prawo hipoteczne

Jest to prawo cywilne regulujące zagadnienie związane z hipoteką. Związane jest więc z jej treścią, zasadami przenoszenia wierzytelności hipotecznej, ochrony hipoteki oraz zakresu jej obciążenia, jej wygaśnięcia itd. Obejmuje również zapisy zawarte w księgach wieczystych. Jest powszechnie stosowane głównie w gospodarce nieruchomościami.

Źródła prawa cywilnego

Źródłami prawa cywilnego są akty normatywne wyznaczające normy cywilnoprawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Głównym aktem prawnym stojącym na samej górze jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. W art. 87 ust.1 zawarty jest w niej zapis mówiący, iż źródłami prawa oprócz niej samej są także ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Kodeksy

Jednym z najważniejszych źródeł prawa cywilnego jest Kodeks cywilny. Zawiera on zasadniczy zbiór przepisów. Jednocześnie wprowadza oraz definiuje podstawowe pojęcia oraz wskazuje instytucje prawa cywilnego.

Wyraża on również ogólne idee i założenia systemu prawnego. Zawiera również podstawowe wartości, do których się on odnosi, dzięki czemu tworzy szeroko pojęte zasady prawa cywilnego. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego odgrywają bardzo ważną rolę w orzecznictwie sądowym.

Oprócz kodeksu cywilnego funkcjonuje również wspomniany już kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. ( Dz.U. Nr 9, poz. 59).

Ustawy odrębne i rozporządzenia

Stosunki cywilnoprawne są regulowane również przez przepisy ustaw odrębnych. Można zaliczyć do nich głównie ustawę o własności lokali, prawo wekslowe i czekowe, ustawę o księgach wieczystych oraz hipotece, prawo upadłościowe i naprawcze, a także ustawę o prawie autorskim i pokrewnych.

Każda z ustaw, która wchodzi w życie uzupełniana jest rozporządzeniem, czyli aktem wykonawczym.

Umowy międzynarodowe

Ratyfikowane umowy międzynarodowe także stanowią źródło powszechnie obowiązującego w Polsce prawa. Stosuje się je wprost lub poprzez wcześniejsze uchwalenie odpowiedniej ustawy.

Główne zasady postępowania cywilnego

Najważniejsze zasady wynikające z przepisów prawa lub ich interpretacji to przede wszystkim:

• zasada prawdy- według której sąd rejonowy rozstrzygający daną sprawę musi dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności. Takie działanie ma za zadanie wykryć realny stosunek prawny, jaki łączy obie strony sporu. Sąd może dopuszczać dowody zgłaszane przez obie strony, ale nie może samodzielnie prowadzić postępowania dowodowego.
• zasada równości stron- oznacza ona, że każda ze stron postępowania ma takie same prawa i obowiązki. Może więc korzystać z jednakowych środków prawnych, które mają na celu ochronę interesów.
• zasada kontradyktoryjności- wskazuje on na to, że sąd pełni rolę arbitra i jedynie wydaje wyrok. To każda ze stron ma za zadanie udowodnić słuszność swoich żądań.
• zasada jawności- oznacza, że sprawy toczące się przed sądem są jawne. Niekiedy dochodzi do zaniechania stosowania tej zasady, jeśli wymagają tego szczególne okoliczności. W pozostałych przypadkach jednak każda ze stron ma dostęp do akt sprawy oraz ma prawo uczestniczyć w rozprawach.
• zasada ustności i pisemności- oznacza, że strony komunikują się między sobą oraz z sądem ustnie lub pisemnie.
• zasada zbierania materiału dowodowego- wskazuje na to, że sąd dąży do zakończenia sprawy i wydania wyroku już na pierwszej rozprawie i gromadzi dowody w taki sposób, aby było to wykonalne.

Do pozostałych zasad stosowanych przy postępowaniu cywilnym zalicza się również zasadę formalizmu procesowego, swobodnej oceny dowodów, bezpośredniości oraz dyspozycyjności. To właśnie tymi wymienionymi zasadami kierują się prawnicy oraz sąd podczas rozstrzygania sporów.

Prawo cywilne to gałąź prawa, którą zaraz obok prawa karnego najczęściej zajmują się adwokaci. Wynika to z faktu, że obejmuje ona wszelkie przejawy ludzkiej działalności i dotyczy różnego rodzaju spraw prywatnych. Przepisy zawarte w kodeksie cywilnym odnoszą się do wielu sytuacji w życiu codziennym. Jedynie doświadczony i posiadający niezbędną wiedzę adwokat lub radca prawny  jest w stanie udzielić fachowej pomocy i pomóc w wygraniu sporu.