Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału – czy kredytobiorcy będą płacić?

Sytuacja banków, wobec których frankowicze wysuwają kolejne roszczenia i decydują się na wejście na drogę sądową, nie jest korzystna. W ostatnich miesiącach banki przegrywały większość postępowań sądowych z kredytobiorcami, wobec czego zaczęły podejmować szereg działań mających zniechęcić frankowiczów do składania powództw. Jednym z pomysłów jest kierowanie wobec nich roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Czy taka kontrofensywa banków w stosunku do kredytobiorców uzyskujących korzystne wyroki unieważniające umowy ma rację bytu? O tym w dzisiejszym wpisie.

Żądanie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału – jaki jest cel banków?

Kierowanie roszczeń przez banki w stosunku do kredytobiorców o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z kapitału wynika z masowo przegrywanych przez banki spraw sądowych o unieważnienie lub odfrankowienie umowy kredytowej.

Banki, które zostały pozwane przez swoich Klientów, postanowi przejść do kontrataku i zaczęły wnosić powództwa o zapłatę wynagrodzenia stanowiącego równowartość udostępnionego na podstawie umowy kredytu kapitału oraz zwrotu rzekomo przysługującego im bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzystania przez klientów z udostępnionego kapitału wraz z odsetkami.

Takie działania ze strony banków mają być w zamierzeniu „straszakiem” wobec tych konsumentów, którzy dążą do uzyskania wyroku stwierdzającego nieważność umowy. Banki podnoszą, że wobec unieważnienia umowy będą domagać się zwrotu kapitału.

Żądania banku – czy posiadają podstawę prawną?

Jako podstawę wysuwanych roszczeń, banki powołują się na bezpodstawne wzbogacenie.

Pełnomocnicy kredytobiorców, a nawet same sądy orzekające w tych sprawach, mają jednak dużo wątpliwości co do możliwości wysuwania takich żądań przez banki. W dyskusji publicznej podnosi się, że konstrukcja pozwów o zwrot wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału jest przede wszystkim niezrozumiała i nie znajduje potwierdzenia w obowiązujących przepisach (tak w ubiegłym roku orzekł Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w wyroku z dnia 31 sierpnia 2022 r., sygn akt XII C 1354/20).

Co więcej, kwestionuje się w ogóle możliwość kierowania tego rodzaju żądań wobec konsumentów – w przypadku uznania, że umowa  jest nieważna, sąd potwierdza, że bank dopuścił się stosowania nieuczciwych praktyk. Wyroki o takiej treści powinny więc działać na banki odstraszająco i zniechęcać do dopuszczania się podobnych naruszeń. Umożliwienie tym instytucjom czerpania jakichkolwiek dodatkowych korzyści związanych z upadkiem umów kredytu frankowego spowodowałoby, że taki efekt zostałby zniwelowany.

Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału – co na to TSUE?

Nad możliwością domagania się przez banki wynagrodzenia pochylał się już Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Obecnie Polska oczekuje na wydanie przez TSUE orzeczenia rozstrzygającego, czy bankowi przysługuje wynagrodzenie za korzystanie z udostępnionego umownie kapitału.

Do tej pory wypowiedział się Rzecznik Generalny TSUE, Anthony Michael Collins. Opinia rzecznika jest o tyle istotna, że wytycza możliwy kierunek rozumowania Trybunału, a więc jeśli wyrok TSUE podzieli jego stanowisko, wyrok położy kres próbom dochodzenia przez banki wynagrodzenia.

W ocenie rzecznika Trybunału Sprawiedliwości UE, w granicach obowiązującego prawa polskiego oraz unijnego jest uprawnienie konsumenta do dochodzoenia dodatkowych roszczeń poza samym zwrotem świadczeń pieniężnych (dokonanych spłat) spełnionych w toku wykonywania nieważnej umowy kredytu hipotecznego. Ponadto konsument wbrew twierdzeniom banków może żądać zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od momentu doręczenia wezwania do zapłaty. Rzecznik powołuje się w tym zakresie na dyrektywę 93/13 dotyczącą nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich i przyznającą wysoki poziom ochrony konsumentom, do których zaliczają się kredytobiorcy.

Rzecznik Trybunału podkreślił, że nieważność umowy z powodu klauzul niedozwolonych powoduje konieczność przywrócenia sytuacji konsumenta w zakresie prawnym i faktycznym, tak jakby te nieuczciwe warunki nigdy nie zostały tam ujęte.

W ocenie rzecznika, banki nie mogą żądać od kredytobiorców roszczeń wykraczających poza zwrot przekazanego im kapitału ani zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od chwili wezwania do zapłaty. Jeśli bowiem bank stoi za naruszeniem w postaci ujęcia w umowie warunku uznanego za nieuczciwy, nie może on czerpać dalszych korzyści z sytuacji, która powstała wskutek jego niedozwolonego działania.

Rzecznik generalny TSUE stwierdził też, że wobec treści dyrektywy 93/13 bez znaczenia pozostaje argument banków dotyczący ewentualnego zachwiania się stabilności rynków finansowych, ponieważ bank, jest podmiotem utworzonym na podstawie obowiązującego prawa, tym samym jest zobowiązany do prowadzenia sprawy w sposób transparenty oraz zapewniając przy tym przestrzeganie obowiązujących przepisów, a dyrektywa ma chronić interesy konsumentów, nie przedsiębiorców.

Całość komunikatu można przeczytać tutaj.

Powództwo banku o zwrot kapitału – czy istnieje linia orzecznicza?

Pomimo oczekiwania na wyrok Trybunału w sprawie prawa banków do domagania się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału kredytu, polskie sądy wydają już wyroki w niektórych sprawach. Tytułem przykładu, Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 lutego 2020 r., sygn. akt I ACa 635/19 orzekł, że na gruncie polskiego prawa nie ma przepisów, które przewidywałyby, że bankom należy się wynagrodzenie za korzystanie przez kredytobiorców z ich  kapitału na podstawie nieważnej umowy. Podobne stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 6 grudnia 2021 r., sygn. akt V ACa 573/21.

Na chwilę obecną trudno mówić o istnieniu jednolitej linii orzeczniczej, aczkolwiek dostrzegalne są pewne tendencje w orzekaniu przez sądy w sposób korzystny dla kredytobiorców. Dość przełomowy, choć oczywiście jeszcze nieprawomocny, wyrok zapadł przed Sądem Okręgowym w Warszawie XXV Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt. XXV C 3679/20 w dniu 21 listopada 2022 r., w którym ustalono, że nie istnieje stosunek prawny, na podstawie którego kredytobiorca byłby zobowiązany do zapłaty na rzecz banku rekompensaty za korzystanie z kwoty wypłaconej na skutek zawarcia nieważnej umowy kredytu hipotecznego.

Kancelaria Radcy Prawnego Paweł Tołoczko specjalizuje się w udzielaniu wsparcia w zakresie kredytów frankowych. Udzielam profesjonalnych porad prawnych frankowiczom w zakresie zarówno kredytów aktualnie spłacanych, jak również całkowicie spłaconych oraz wypowiedzianych przez bank.

Zapraszam do kontaktu z Kancelarią, jeśli borykasz się z kredytem frankowym i potrzebujesz wsparcia doświadczonego prawnika.