Czy można cofnąć darowiznę? Praktyczny przewodnik

Darowizna to akt prawny, w którym darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego. W polskim prawie jest to jedno z najczęściej stosowanych rozwiązań umożliwiających przekazanie majątku bez konieczności sprzedaży lub innych form odpłatnych. Jednakże, istnieją sytuacje, w których darczyńca może rozważać odwołanie darowizny, a nawet cofnięcie darowizny już wykonanej. W artykule omówimy, czy można cofnąć darowiznę, jakie są warunki odwołania darowizny oraz jakie przepisy regulują tę kwestię w polskim prawie.

Darowizna – podstawowe informacje

Darowizna jest umową, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Może ona obejmować przekazanie nieruchomości, pieniędzy, przedmiotów wartościowych, a także innych aktywów majątkowych. Umowa darowizny jest regulowana przez kodeks cywilny, który określa zasady jej zawierania, a także możliwości odwołania darowizny w określonych przypadkach.

Odwołanie darowizny może nastąpić zarówno przed jej wykonaniem, jak i po jej wykonaniu, jednak warunki tego działania różnią się w zależności od sytuacji.

Czy darowizna może być odwołana?

Darowizna może być odwołana w przypadku zaistnienia określonych przesłanek, które są regulowane przez przepisy prawa. Najczęstszą przyczyną odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego wobec darczyńcy. To pojęcie, choć brzmi niejednoznacznie, w praktyce prawniczej ma konkretne ramy i wymaga oceny zachowania obdarowanego.

Rażąca niewdzięczność jako podstawa odwołania darowizny

Rażąca niewdzięczność to kluczowy termin, który pojawia się w kontekście możliwości odwołania darowizny. Zgodnie z przepisami, darczyńca może odwołać darowiznę nawet po jej wykonaniu, jeśli obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności.

Przykłady zachowań mogących zostać uznane za rażącą niewdzięczność obejmują:

• Zachowanie obdarowanego, które jest wysoce nieodpowiednie i wyrządza krzywdę darczyńcy.
• Umyślne działanie, które prowadzi do uszczerbku na zdrowiu lub majątku darczyńcy.
• Przestępstwa przeciwko darczyńcy, takie jak oszustwa, wyłudzenia, czy nawet przemoc fizyczna.

Warto jednak zaznaczyć, że rażąca niewdzięczność musi być odpowiednio udokumentowana, aby mogła stanowić podstawę do odwołania darowizny. Sąd ocenia każdy przypadek indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a także relację między darczyńcą a obdarowanym.

Odwołanie darowizny przed jej wykonaniem

W sytuacji, gdy darowizna nie została jeszcze wykonana, czyli nie doszło do faktycznego przekazania majątku obdarowanemu, odwołanie darowizny jest znacznie prostsze. Darczyńca może odwołać darowiznę bez konieczności podawania szczególnych powodów, o ile nie doszło jeszcze do przeniesienia własności przedmiotu darowizny.

W przypadku odwołania darowizny niewykonanej, wystarczy, że darczyńca złoży odpowiednie oświadczenie w formie pisemnej. Warto pamiętać, że odwołanie darowizny przed jej wykonaniem nie rodzi zazwyczaj poważniejszych konsekwencji prawnych, a obdarowany nie ma prawa do roszczeń z tego tytułu.

Odwołanie darowizny po jej wykonaniu

Odwołanie darowizny po jej wykonaniu jest bardziej skomplikowane, ponieważ wymaga spełnienia określonych warunków. Kluczowym aspektem jest wspomniana wcześniej rażąca niewdzięczność obdarowanego, ale istnieją również inne przesłanki, które mogą uprawniać darczyńcę do cofnięcia darowizny.

Oprócz rażącej niewdzięczności, darczyńca może odwołać darowiznę w przypadku, gdy popadnie w niedostatek, a darowizna znacząco wpłynęła na pogorszenie jego sytuacji majątkowej. Warto zaznaczyć, że darczyńca w chwili śmierci również może być uprawniony do odwołania darowizny, jeżeli sytuacja majątkowa darczyńcy uległa takiej zmianie, że nie jest on w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

W przypadku, gdy darowizna została już wykonana, zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów prawa. Oznacza to, że obdarowany ma obowiązek zwrócić darczyńcy przedmiot darowizny lub jego równowartość. Jeśli przedmiotem darowizny była nieruchomość, procedura zwrotu może wymagać zawarcia nowej umowy i ponownego aktu notarialnego.

Procedura odwołania darowizny

Odwołanie darowizny to formalny proces, który wymaga złożenia odpowiedniego oświadczenia przez darczyńcę. W przypadku, gdy darowizna została już wykonana, konieczne jest skierowanie sprawy do sądu, który oceni, czy zaistniały przesłanki uprawniające do cofnięcia darowizny.

Oświadczenie o odwołaniu darowizny powinno zawierać:

• Dane darczyńcy i obdarowanego.
• Opis przedmiotu darowizny.
• Uzasadnienie odwołania darowizny, w tym opis zachowania obdarowanego, które uzasadnia odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności.
• Informację o żądaniu zwrotu przedmiotu darowizny lub jego równowartości.

Jeżeli darowizna dotyczy nieruchomości, konieczne będzie również dopełnienie formalności związanych z przeniesieniem własności, co może wymagać pomocy notariusza oraz spełnienia dodatkowych warunków prawnych.

Termin do odwołania darowizny

Polskie prawo przewiduje, że odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności musi nastąpić w ciągu roku od momentu, gdy darczyńca dowiedział się o zachowaniu obdarowanego, które uzasadnia odwołanie darowizny. Jest to ważny aspekt, ponieważ upływ roku od dnia dowiedzenia się o rażącej niewdzięczności zamyka możliwość skorzystania z tego prawa.

Wnioski

Podsumowując, cofnięcie darowizny jest możliwe, jednak wymaga spełnienia określonych warunków prawnych. Darczyńca może odwołać darowiznę, jeżeli obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności lub w sytuacji, gdy darczyńca popadł w niedostatek. Procedura odwołania darowizny wymaga odpowiedniego przygotowania i najlepiej jest skonsultować się z prawnikiem, aby upewnić się, że wszystkie formalności zostaną dopełnione zgodnie z przepisami.

Pamiętajmy, że darowizna to akt bezinteresowności, ale również odpowiedzialności, zarówno ze strony darczyńcy, jak i obdarowanego. Warto więc przed podjęciem decyzji o darowiźnie dobrze przemyśleć jej konsekwencje i mieć świadomość praw, które przysługują obydwu stronom umowy.

Zobacz także – Zachowek po rodzicach – kto ma do niego prawo i jak obliczyć jego wartość?